Hap, daar gaat weer zo’n smakelijke orchis; de gevolgen van begrazing door vee voor Rode Lijstsoorten

Ruud van der Meijden begon zijn floristische carrière in de duinen van Voorne en deed daar in de jaren voor zijn overlijden waarnemingen over de negatieve gevolgen van begrazing door vee, in het bijzonder voor orchideeën. Dat bleek achteraf het startschot voor een brede discussie over de gevolgen van begrazing door vee voor bijzondere plantensoorten in natuurgebieden. Hij verzette zich vooral tegen het incorrecte ‘oernatuur’-beeld, het jaarrond begrazen, het bijvoederen in de winter en de inadequate wijze van monitoring. Naar aanleiding van deze discussie is in 2005 onderzoek gestart in de duinen van Oostvoorne naar de gevolgen van begrazing voor Rode Lijstsoorten. Na twee jaar zijn er nog geen duidelijke resultaten, alhoewel sommige soorten orchideeën lijken te profiteren van de uitrastering. In de Amsterdamse Waterleidingduinen echter, heeft men al meer dan vijftien jaar ervaring met begrazing en kent men de effecten ervan. Hier blijkt dat de meeste Rode Lijstsoorten zich in de begraasde gebieden over het algemeen goed handhaven. Enkele soorten van algemene vegetaties, zoals duingrasland of bos, worden talrijker of verspreiden zich, maar soorten van beperkt voorkomende vochtige duinvalleien, gaan achteruit of verdwijnen door overbegrazing en/of tred. Ruud van der Meijden began his career in floristics in the Voorne dunes and it was there, too, in the years prior to his death, that he made a series of observations about the negative impact of cattle grazing on orchids in particular. It was the starting shot for a consciously triggered national debate about the consequences of grazing for valuable species in protected nature areas. There were four things he was particularly opposed to: a flawed notion of ‘primeval nature’, year-round grazing, supplementary winter feeding, and inadequate monitoring. Prompted by this debate, a study was initiated in the Oostvoorne dunes in 2005 to empirically assess the consequences of grazing for Red List species. Two years into the study the results are still not entirely clear, although certain orchid species appear to have benefited from fencing off. As has become clear from fifteen years of grazing in the dunes used for water infiltration (Amsterdamse Waterleidingduinen), most Red List species generally appear to survive well in the areas grazed. Several species of common vegetations like dune grassland and woodland have become more abundant or have colonised new areas. Species of rarer habitats like dune slacks, on the other hand, have declined or disappeared as a result of overgrazing and/or trampling.